Shiba Kokan View of Mimeguri 1783 Eerste koperplaat ets van Japan
In zijn boek over schilderkunst geeft Kokan een bijtende analyse van de verschillen tussen de westerse en Japans/Chinese schilderkunst. Het is een lofzang op de Westerse realistische schilderkunst en een felle aanval op zowel de aanhangers van de traditionele schilderkunst en haar beoefenaars ("dwazen") als de de traditionele schilderkunst zelf ("zinloos kinderspel").
Dat doet hij van uit een alles overheersend kwaliteitscriterium: de mate waarin een kunstwerk de werkelijkheid benaderd, bepaalt ook de artistieke kwaliteit. Daarnaast beschrijft hij vrij gedetailleerd technische aspecten van de de westerse schilderkunst zoals het gebruik van olie als medium om pigmenten te binden, het belang van schaduw om diepte te bewerkstelligen, en het werken met drie tonen.
Kokan was een gedreven en ongeduldig man. Hij was bijzonder hard in zijn oordeel over zijn collegaschilders die vasthielden aan hun traditionele schildersinzichten. Eigenlijk vond hij hen dom en begreep niet dat ze niet inzagen dat de komst van het tijdperk van het rationalisme en realisme onafwendbaar was.
Ik denk dat hij vooral gebiologeerd werd door de grote toegepaste waarde. Hij had daarbij de neiging de materialistische realistische weergave van de werkelijkheid te verheffen tot het belangrijkste geloofsartikel waaraan kunst moest worden gemeten. Hij had weinig oog voor de geestelijke/spirituele kant van de schilderkunst.
Misschien was de felheid waarmee hij deze overtuiging bracht ook wel bedoeld om zichzelf te overtuigen. Aan het einde van zijn vruchtbare leven werd zijn blik weer breder. Dat gebeurt wel meer met oude mannen die terugkijken op hun carriere.
" Ik jaagde grote verlangens na zoals beroemdheid en rijkdom. Ik heb zowel faam als rijkdom verworven. Maar ik was gedurende tientallen jaren verstrikt in deze twee dingen."
Hij wist zich daaruit te bevrijden en keerde uiteindelijk weer terug naar de spirituele bronnen van de Chinese en Japanse cultuur: Lao Tse, Confucius en werd een aanhanger van het Zen Buddhisme.
In zijn levensavond trok hij zich terug in een boeddhistische tempel bij Kamakura
Deze terugkeer - geheel of gedeeltelijk - naar de waarden waar mee je bent grootgebracht zie je terug bij diverse moderne Japanse schilders uit de Meiji tijd.